Denizli'de Sanayi

Denizli’den bahsedeceğiz bu makalede, ekonomi özelinde. Denizli’nin ekonomisi nasıldır, Denizli ilinin ekonomik gelişmeleri nasıl seyretmektedir gibi konularda Denizli’yi ekonomi ekseninde değerlendireceğiz.

Anadolu’nun hızla gelişen illerinden birisidir Denizli. Tarihi süreç içerisindeki gelişme performansını özellikle 1980’li yıllardan sonra zirvelere taşıyan Denizli, ülkemizin geleceği adına da umut vaat eden bir dinamizm  taşımaktadır. Ancak bu dinamizm, yeni bin yılın yeni gerçekleri ile uyumlu bir gelişme gösterdiği sürece başarıya ulaşabilecektir.

Denizli ekonomisi sanayileşme potansiyelini uzun yıllar boyunca diri tutmuş ve sanayi altyapısını geliştirme becerisini göstermiş ender illerimizden birisidir. Bugünkü geldiği konumda da tarihi birikiminin katkısı bulunmaktadır.

A- Tarihi Süreç İçerisinde Denizli Sanayii

Denizli sanayiinin temeli, günümüzden en az iki bin yıl kadar öncesine giden dokumacılık sanatıyla atılmıştır. Gerçekten antik dönemde Anadolu’nun önde gelen tekstil merkezlerinden birisi olan Laodikeia(Denizli), ürettiği tekstil ürünleriyle ün kazanmıştır. Tekstil dokumacılığının yanı sıra yörede, tekstil sanatının bir yan uğraşı olan boyacılık(Bapheis), keçecilik(Gnapheis) ve halı imalatçılığı(Kairodapistai) da oldukça yaygınlaşmıştır. Dokumacılık ve buna bağlı  sanatlar Osmanlı döneminde de önemini kaybetmeden devam etmiş; miladi 1891 yıllarında Denizli kent merkezinde 190, Tavas’ta 185, Sarayköy’de 784, Buldan’da 640 dokuma tezgahı bulunduğu bildirilmiştir. 1908 yılında sadece Babadağ nahiyesinde binden fazla tezgah olduğu ve bu tezgahlarda dokunan ürünlerin Osmanlı devletinin çeşitli bölgelerine sevk ve ihraç edildiği de bilinmektedir.

Denizli’nin sanayileşmesindeki gelişmenin geçmiş dönemlerdeki hareketliliğine 1970’li yıllardan sonra kavuştuğu söylenebilir. 1973 yılında Denizli’nin kalkınmada öncelikli iller kapsamına alınması ve işçi şirketlerinin de arka arkaya kurulması bu gelişmede etkili olmuştur. Bu dönemde kooperatifler aracılığı ile belli bir sermaye birikiminin oluşması, girişimcilerin atölye tipi üretimden fabrika tipi üretime geçmesini sağlamıştır. Bununla da Denizli yöresinde yüzyıllardır varolan dokuma sanayii yapısal bir dönüşüm geçirmiş, 1980’lerde sona eren kalkınmada öncelikli iller kapsamı sırasında Denizli’ye çoğunluğu dokuma alanında 60 kadar fabrika kurulmuştur. Kısacası Denizli, 1980’lerde başlayan ve 1990’larda hızla süren bir bölgesel yeni yapılanma süreci içinde, geleneksel sanayi ve ticaret merkezleri dışında yıldızı parlayan, ekonomik açıdan sıçrama yapan ve “Anadolu Kaplanları” olarak adlandırılan iller içinde kendine özgü diyebileceğimiz bir süreç yaşayan başarılı illerimizden birisi olmuştur.

B- Denizli Sanayiinin Günümüzdeki Durumu

Tarihten gelen sanayi alt yapısını, günümüz özellikleri ile de birleştirerek özellikle 1980’li yıllardan sonra önemli bir hamle yapan Denizli sanayii, günümüzde de ülke ekonomisi içindeki etkinliğini korumaktadır. Kalkınmada öncelikli iller arasına alındığı 1973 yılında, ekonomik ve sosyal gelişmişlik sıralamasında 63 il arasında 38. sırada yer alan Denizli, 1995’te 76 il içinde 16. sıraya girmiştir. Hatta merkez ilçeler arasında yapılan bir karşılaştırmada Denizli, gelişmişlik sıralamasında İstanbul, Ankara, İzmir, Bursa, Adana ve Antalya’dan sonra 7. sırada yer almıştır.

Günümüzde Sosyo-ekonomik gelişmişlik endeksi sıralamasında on ikinci sırada yer alan Denizli ekonomik bakımdan tarım, sanayi ve hizmet sektörlerinin her üçünün de dinamik bir görünüm sergilediği önemli merkezlerden biridir. 2001 yılı itibariyle İl’in GSYİH’sının sektörel dağılımı incelendiğinde % 60’lık pay ile birinci sıradaki hizmetler sektörünü sanayi (% 22) ve tarım (% 18) sektörlerinin izlediği görülmektedir. Bununla birlikte 1987-2001 döneminde % 7,7 ile sanayi, İl’in en hızlı büyüyen sektörü olmuştur. Tekstil sanayi, yüksek istihdam hacmi ve zamanda yarattığı katma değer büyüklüğü bakımından Denizli’nin önde gelen sanayi sektörü durumundadır ve Tekstilin yanı sıra Denizli’de ayrıca çırçır sanayi, iplik sanayi, dokuma sanayi, boya, apre, baskı ve tekstil terbiye sanayi, tuğla ve kiremit sanayi, deri sanayi, metal eşya ve teçhizat sanayi, kablo ve çivi sanayi, mermer sanayi, çimento, beton ve beton boru sanayi, yem sanayi, un sanayi, meyve suyu ve meşrubat, şarap sanayi, süt ve süt ürünleri sanayi, kuruyemiş ve baharat sanayi, kimya, petrol, kauçuk ve plastik ürünleri sanayi, orman ürünleri ve mobilya sanayi ve kağıt ürünleri sanayinde de üretim yapılmaktadır. Bununla birlikte Tekstil ürünleri imalatı, gıda ürünleri ve içecek imalatı ile giyim eşyası imalatı; kürkün işlenmesi ve boyanması sektörleri öne çıkmaktadır.

Denizli’de 7 adet Organize Sanayi Bölgesi,1 adet Serbest Bölge ve 1 adet Teknopark bulunmaktadır. Bunların isimleri ise şöyledir:

Denizli’de OSB’lerin yanı sıra İl Merkezinde 3 adet,  ilçelerde 17 adet olmak üzere toplam 20 adet küçük sanayi sitesi bulunmaktadır.

Denizli ili topraklarının % 31,8’i tarım arazisidir ve bu arazi tarla bitkilerinin yetiştirilmesi, bağ alanları ve sebze sahalarına ayrılmıştır. İl genelinde polikültür tarım yapılmaktadır ve ilçeler arasında ürün deseni yönünden farklılıklar vardır. Merkez, Akköy, Buldan, Honaz, Sarayköy’de üretim değeri yönünden öncelikli olarak endüstri bitkilerinden pamuk; Bekilli, Çal, Güney’de çekirdekli ve çekirdeksiz üzüm; Bozkurt, Çardak’da endüstri bitkilerinden kimyon ve anason ile tarla bitkilerinden arpa ve buğday (kuru tarım olarak yetiştirilmekte); Acıpayam, Babadağ, Beyağaç, Kale, Serinhisar, Tavas’da endüstri bitkilerinden tütün, tarla bitkilerinden arpa, buğday, meyvelerden kavun, karpuz ile hayvancılık; Baklan ve Çivril’de meyvelerden elma;sebze bitkilerinden domates ile hayvancılık; Çameli’nde ise su ürünleri (alabalık) yetiştiriciliği yapılmaktadır.

Kültür ve turizm değerleri açısından birçok yere göre oldukça şanslı bir bölgede olan Denizli kaplıca ve ılıcalarıyla yılın her mevsiminde turizme hizmet verecek potansiyele sahiptir. Pamukkale Kaplıcası, Karahayıt Kaplıcaları, Gölemezli Çamur Kaplıcası, Çizmeli (Yenice) Kaplıcası, Babacık (Kabaağaç) Kaplıcası, Sarayköy – Tekke Köy Ilıcası, Kavak Başı Ilıcası, Kızıl Dere Ilıcası ve Ortakçı Ilıcası hem yerli hem de yabancı turistleri bölgeye çeken sağlık turizminin önde gelen yerleridir.

Ayrıca Denizli’de bulunan beyazlığıyla ünlü eşsiz güzellikteki travertenleri ve AntikHierapolis Kentinin sahip olduğu tarihi değerleri ile UNESCO Dünya Kültür Mirası listesine alınan ve Dünyanın 8. harikası olarak nitelendirilen Pamukkale; pamuksu görünümü ile eşsiz bir seyir zevki sunar. Eşi ve benzeri olmayan travertenleri, antik tiyatrosu, antik havuzu, termal su kaynakları, Hz. İsa’nın 12 havarisinden olan St.Philippe’in mezarının bulunduğu haç merkezi olan anıtsal yapısı, Anadolu’nun en görkemli nekropolü, antik şehrin yıkılmasına sebep olan deprem izleri, Apollon tapınağı, görkemli çeşmeleri ile ziyaretçileri bekleyen gizemli ve muhteşemPamukkale ve Hierapolis Antik Kenti her yıl yüzbinlerce turisti ülkemize çekmektedir.

İlimiz ve ülkemizde sosyal güvenlik kapsamı nüfus Temmuz 2011 itibarıyla 2010 sonuna göre artmıştır. Denizli’de sosyal güvenlik kapsamı çalışan sayısı 237.968 kişiye yükselmiştir.

DENİZLİ’DE SSK’LI İSTİHDAMIN EN ÇOK ARTTIĞI 5 SEKTÖR

DENİZLİ’DE SSK’LI İSTİHDAMIN EN ÇOK AZALDIĞI 5 SEKTÖR

Kaynak : SGK Denizli İl Müdürlüğü

İlimizin lokomotif sektörü olan tekstil ve konfeksiyon sektörünün istihdamdan aldığı pay giderek azalmaktadır. 2002′de %51,0 olan bu pay her yıl biraz daha düşerek, Temmuz 2011′de %25,4′e dayanmıştır.

Temmuz-Haziran 2011 verilerinin karşılaştırılması neticesinde, 1.930 kişilik azalmanın büyük bir bölümünün eğitim sektörlerinde olduğu, eğitim sektörlerindeki azalmanın ise stajyer öğrencilerden kaynaklandığı anlaşılmaktadır.

DENİZLİ İLİNE VERİLEN YATIRIM TEŞVİK BELGELERİ YILLIK DEĞİŞİMİ

Kaynak: Ekonomi Bakanlığı

SEKTÖREL KREDİLER (milyon TL)

Tekstil ve konfeksiyon sektörüne kullandırılan krediler, 2005-2010 periyodunda %40′tan %14′e gerilemiştir. Yükselen sektörler arasında yer alan metal ana sanayi 2005′te %6′larda olan payını, 2010′da %10,38′e kadar yükseltmiştir.

DENİZLİ – TÜRKİYE KONSOLİDE BÜTÇE GELİRLERİNİN TAHSİLATI (bin TL)

Kaynak: T.C.Maliye Bakanlığı

İLK VE İKİNCİ 500 ARASINDA YER ALAN DENİZLİ FİRMALARI

İLK 500

İKİNCİ 500

Denizli ihracatının rakamsal boyutuna göz attığımızda karşımıza çıkan tablo şu şekildedir:

SONUÇ

Uzun bir tarihi geçmişe sahip olan Denizli sanayiinin gelişmesi, 1970’li yıllardan sonra yeni bir hız kazanmış, 1980’li yıllardan sonra ise atağa geçmiştir. Bugün itibariyle de Türkiye ekonomisinde önemli bir yeri olan Denizli, ekonomik ve sosyal gelişmişlik düzeyi ile de Türkiye’nin öncü illeri arasında sayılmaktadır. Bu öncülük onu global değişimi kavrama konusunda da farklı bir konumda tutmaktadır.

Denizli, sanayileşme konusunda belli bir mesafe almış, sanayici kültürü oluşturmuş, dinamik bir müteşebbis nüfusa sahiptir. Ancak yeni bin yılın ihtiyaç ve gerekleri eskilerinden çok farklı gelişmektedir. Bu da sanayicilik ve işletmecilikte geleneksel tarz ve telakkilerin değiştirilmesini gerekli kılmaktadır. Bu yöndeki değişimlere de açık olan Denizli sanayii, globalleşmenin zorladığı atılımları yaptığı ölçüde “Anadolu Kaplanları”nın da öncüsü olmayı sürdürecek, Türkiye’nin kalkınmasına yaptığı katkıyı da arttıracaktır.
Kaynak: Doç.Dr.Muhammed AKŞİD
Pamukkale Üniversitesi – İİBF